Εντρυφώντας στη μελέτη παλαιότερων και πρόσφατων εργασιών της ανθρωπιστικής παράδοσης είχα διαπιτώσει μεγάλη αφθονία αναφορών στο σκυλί. Δεν μιλώ για τα λουλού του καναπέ ούτε για τα κανίς των καλλιστείων με τα οποία χαριεντίστηκε ένας Elliot Erwitt. Μιλώ για εκείνα τα ζώα που έχουν έναν δικό τους κόσμο, που τα συναντάμε σχεδόν παντού στον δρόμο μας, εφόσον προερχόμαστε από κάποιες πόλεις του βορείου ημισφαιρίου.

............

Εδώ και δέκα περίπου χρόνια, η ζωοφιλία έπαψε να θεωρείται, στον χώρο της υψηλής διανόησης, υποκατάστατο της αγάπης για τα παιδιά. Οι πασίγνωστες φωτογραφίες του Χίτλερ να παίζει με τον σκύλο του στο Berchtesgaden δεν αποτελούν πλέον κάρφος οφθαλμών. Ο Strangl, διοικητής του στρατοπέδου της Τρέμπλινκα, που έτυχε, τον καιρό της "απόσυρσής" του στην Βραζιλία, να έρθει αντιμέτωπος με το βλέμμα των μαντρωμένων επί σφαγήν ζώων, είχε δηλώσει συγκλονισμένος από "αυτά τα μεγάλα μάτια που με κοίταζαν χωρίς να ξέρουν ότι ένα λεπτό αργότερα θα είναι νεκρά".

Η μοναδικότητα του έμψυχου όντος έχει υπογραμμιστεί από πληθώρα φιλοσόφων με πρώτον τη τάξει τον Πλάτωνα ο οποίος, στον Πολιτικό του (262d - 263d), υποστήριξε ότι, από τη στιγμή που γίνεται διάκριση μεταξύ του ανθρωπίνου γένους και των λοιπών ζώων νοουμένων ως ένα και μοναδικό σύνολο, υπάρχει κίνδυνος να εφαρμοστεί ο κανόνας και στους κόλπους της ανθρωπότητας. Ο Rousseau, από τη σκοπιά του, θα προτιμήσει μάλλον να δει τους μεγάλους πιθήκους της Αφρικής που περιγράφονται στις ταξιδιωτικές αφηγήσεις ως μακρυνούς εξαδέλφους αντί να διακινδυνεύσει να τους αρνηθεί αδίκως την ανθρώπινη ιδιότητα, θέση που μου φαίνεται πλησιέστατη προς την αυθόρμητη φιλοσοφία των φωτογράφων, προσεκτικών και συνετών παρατηρητών του έμψυχου όντος.

Και αν ψάξουμε, θα βρούμε οπωσδήποτε την φωτογραφία ενός μοναχικού δέντρου σε όλους σχεδόν τους ανθρωπιστές του χθες και του σήμερα. Τα έργο του Marc Trivier στην δεκαετία του '80, που συνδυάζει δενδροστοιχίες, σκηνές σφαγείων και πορτραίτα επιληπτικών και προσωπικοτήτων του κόσμου των τεχνών και της φιλοσοφίας με τους οποίους διατηρούσε αλληλογραφία, είναι ασφαλώς το ριζοσπαστικότερο εγχείρημα σ' αυτόν τον τομέα. Μεταξύ των συνομιλητών του ήταν και ο Gilles Deleuze στον οποίον οφείλουμε την επιστροφή σε μιαν αντίληψη του ζώου προγενέστερη εκείνης που ο Levi-Strauss ονομάζει ο "καταραμένος κύκλος". Είναι ο κύκλος που εγκαινιάστηκε από τον Decartes, ο οποίος έχει την ευθύνη για την οριστική διάκριση μεταξύ ανθρώπου και ζώου, διάκριση "η οποία θα συνέτεινε στην απομάκρυνση ανθρώπων από άλλους ανθρώπους και στη διεκδίκηση, προς όφελος μειονοτήτων όλο και πιο περιορισμένων, του προνομίου ενός ανθρωπισμού διεφθαρμένου από τη γέννησή του καθότι άντλησε από την φιλαυτία τις αρχές και το νόημά του", ανθρωπισμού ο οποίος έμελλε να καταλήξει στην ιδέα του Ζωολογικού Κήπου¹.

............

Eric Auzoux*

*Απόσπασμα (βλ. "Η Εικόνα του Αδελφού μου", Φωτογραφική Συγκυρία 2002, Μουσείο Φωτογραφίας Θεσσαλονίκης, Θεσσαλονίκη 2002.

1. Αnthropologie Structurale, II, p. 53. - O Foucault απέδειξε ότι η εξέλιξη των Ζωολογικών Κήπων είναι παράλληλη με την εξέλιξη των ψυχιατρείων και των σωφρονιστικών ιδρυμάτων.

[Μετάφραση από τα γαλλικά: Μήνα Πατεράκη]