H 13η Φωτογραφική Συγκυρία είναι ταυτόχρονα η δεύτερη που διοργανώνεται με ευθύνη του Mουσείου Φωτογραφίας Θεσσαλονίκης και σύμφωνα με το σύστημα του εναλλασσόμενου καλλιτεχνικού διευθυντή. Πέρυσι διερευνήθηκε το θέμα της "απεικόνισης του βλέμματος" στη φωτογραφία με γνώμονα το "βλέμμα" του Kωστή Aντωνιάδη. Φέτος καλείται το "φαντασιακό" του Γιάννη Σταθάτου να διασχίσει έναν άλλο κόσμο, αυτόν της "φωτογραφίας και του φανταστικού". Kαι, με την "Δικαίωση του Tλον", να δικαιώσει τον μεγάλο Mπόρχες που, στερημένος από την πραγματική όραση, άσκησε μιαν άλλη ισοδύναμη, ή και παντοδύναμη, μέσα από τα μάτια της φαντασίας.
Στο διήγημά του Tlon, Uqbar, Orbis Tertius, ο Μπόρχες εφευρίσκει όχι απλώς έναν αλλά δύο συνυφασμένους κόσμους: την Oυκμπάρ, μυστηριώδη Ασιατική χώρα κάπου μεταξύ του Χορασάν και της Αρμενίας, και τον Τλον, φανταστικό κόσμο η περιγραφή του οποίου αποτελεί τη μοναδική λογοτεχνική απασχόληση των συγγραφέων της Oυκμπάρ. Oι φιλόσοφοι και μεταφυσικοί του Τλον "δεν αναζητούν την αλήθεια, ούτε καν την αληθοφάνεια, αλλά το εκπληκτικό. Εικάζουν πως η μεταφυσική είναι κλάδος της φανταστικής λογοτεχνίας". Όχι μόνον η μεταφυσική, αλλά και η ζωολογία και η τοπιογραφία του Τλον είναι παράδοξες: ο Μπόρχες, συγκλονισμένος, μιλάει για "διαφανείς τίγρεις και πύργους από αίμα".
Σε ένα υστερόγραφο με χρονολογία 1947, ο Μπόρχες περιγράφει την ανακάλυψη μιας πανάρχαιας συνομωσίας χάρη στην οποία, στις αρχές του αιώνα, δημοσιεύθηκε ο πρώτος τόμος της Eγκυκλοπαίδειας του Τλον: σύμφωνα με τον Αργεντινό συγγραφέα, ίσως πρόκειται για "το πιο κολοσσιαίο επίτευγμα της ανθρωπότητας". Καθώς με τον καιρό εμφανίζονται όλο και περισσότεροι τόμοι της εγκυκλοπαίδειας, ο Μπόρχες συνειδητοποιεί πως η μελέτη του Τλον, κόσμου διπλά απομακρυσμένου από την πραγματικότητα, έχει πια γίνει η μοναδική ενασχόληση της ανθρωπότητας.
Από την πρώτη στιγμή, και σε αντίδραση ίσως προς τη δήθεν αποκλειστικά παραστατική φύση του μέσου, η φωτογραφία υπέστη δυνατή έλξη προς το φανταστικό, έλξη που έχει βέβαια ενταθεί στο έπακρον την εποχή των ψηφιακών εικόνων. Το θέμα της φωτογραφίας και του φανταστικού ερευνάται σε βάθος και σε εύρος. H Photosynkyria 2001 συμπεριλαμβάνει τη μεγάλη διεθνή ομαδική έκθεση Η Δικαίωση του Τλον στο Μακεδονικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης, ανάμεσα σε τριαντα-μία ατομικές εκθέσεις, και ένα ημερήσιο συμπόσιο στο οποίο θα μιλήσουν κριτικοί, ιστορικοί τέχνης και φωτογράφοι.

Η Δικαίωση του Τλον παρουσιάζει αποκλειστικά καινούργιες εργασίες Ελλήνων και ξένων που έγιναν ειδικά για την έκθεση αυτή. Aνάμεσά τους οι Joan Fontcuberta (Ισπανία), Ελένη Μαλιγκούρα, Mari Mahr (Αγγλία), Erasmus Schroeter (Γερμανία), Στέλιος Ευσταθόπουλος, Holly King (Καναδάς), Phillip George (Αυστραλία), Νίκος Παναγιωτόπουλος, Eric Emo (Γαλλία), Viktor Koen (ΗΠΑ), Χάρης Ζεβλάρης (Κύπρος), Susan Trangmar (Αγγλία), Όλγα Καλούση, Wojciech Prazmowski (Πολωνία) και Lynn Silverman (ΗΠΑ).
Οι δορυφορικές εκθέσεις με θέμα τη "φωτογραφία και το φανταστικό" συμπεριλαμβάνουν τους Κολυμβητές της Λίζης Καλλιγά, την εγκατάσταση Συλλεκτικόν Ερμάριον Φωτογραφικών Αξιοπερίεργων των Γάλλων Burattoni & Abrioux, τη Σημειόπολη του Joan Fontcuberta, τα Μνημεία της Νατάσσας Μαρκίδου, τα Οχυρά του Erasmus Schroeter, τη μεγάλη εγκατάσταση Περί του Μακρινού Βορρά του Γάλλου Riwan Tromeur, το Incantesimo της Ιταλίδας Marialba Russo, κ.α.

Οι εκτός κυρίως θέματος εκθέσεις συμπεριλαμβάνουν καινούργιες εργασίες του Έκτoρα Δημησιάνου, του Χρήστου Αποστολάκη, του Νίκου Κουκή, του Jean-Jacques Dicker και άλλων καθώς και μία παγκόσμια πρωτιά: την πρώτη έκθεση προσωπικής φωτογραφικής εργασίας του γνωστού Άγγλου ιστορικού τέχνης και κριτικού φωτογραφίας Ian Jeffrey.

H Φωτογραφική Συγκυρία έχει συνηθίσει το κοινό της στην παραδοσιακή της συνέπεια αλλά και σε καινοτομίες που συνεισφέρουν στο "νεύρο" της. Δύο είναι κυρίως οι φετινές:
Tο βράδυ των εγκαινίων της "Δικαίωσης του Tλον" παρουσιάζεται σε πρώτη εκτέλεση το ομότιτλο μουσικό έργο του Παναγιώτη Λευθέρη που η σύνθεσή του έγινε ειδικά για την περίσταση. Mε την ευκαιρία του "ανοίγματος" της Photosynkyria στη μουσική, διοργανώνεται με επιμέλεια του Xαράλαμπου Λεφάκη η παράλληλη εκδήλωση ΗχοΣυγκυρία στο Μουσείο Βυζαντινού Πολιτισμού όπου θα παρουσιασθούν έργα για μικρά σύνολα σύγχρονων Eλλήνων συνθετών.
Εξέλιξη και στο επίπεδο του καταλόγου όπως ήδη το διαπιστώνετε. Δύο χωριστοί τόμοι ως ντοκουμέντα των εκδηλώσεων. Ο πρώτος, ως γενικός κατάλογος και ο δεύτερος ως μονογραφία με αποκλειστικό του περιεχόμενο τη "φωτογραφία και το φανταστικό".

Η φωτογραφία είναι ένα μόνον από τα πεδία του Πολιτισμού και των Τεχνών. Αυτό δεν σημαίνει πως εμάς τους θιασώτες της δεν απασχολούν και άλλες περιοχές. Οι εικαστικές τέχνες, ο κινηματογράφος, το video, o λόγος, τέμνονται συχνά με τη φωτογραφία. Όσο όμως και αν αυτό εκπλήσσει, το ίδιο συμβαίνει και με τη μουσική, πεδίο έρενας και προβληματικής και εκείνη, αφορμή επίσης για εποικοδομητική διάρρηξη των στεγανών. Με τη μορφή της "ΗχοΣυγκυρίας" έρχεται να συνταχθεί με τα υπόλοιπα κεφάλαια της πάντοτε ανήσυχης Φωτογραφικής Συγκυρίας διεγείροντας τις αισθήσεις του κοινού που καλείται να συμμετέχει πολυδιάστατα.

Άρις Γεωργίου
Καλλιτεχνικός Διευθυντής
Μουσείο Φωτογραφίας Θεσσαλονίκης